CS#1 - Μείωση του κινδύνου πλημμύρας και πυρκαγιάς στην Ελλάδα

Ληλάντιο Πεδίο, Εύβοια, Ελλάδα 

Το Ληλάντιο Πεδίο βρίσκεται στη λεκάνη απορροής του ποταμού Λήλαντα στην Εύβοια (Ελλάδα). Πρόκειται για μια αγροτική περιοχή μεσογειακού βιογεωγραφικού τύπου έκτασης περίπου 275 km2. 

© Χάρτες Google 

Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στο νησί της Εύβοιας στην Ελλάδα και εστιάζει στον ποταμό Λήλαντα. Ο Λήλας πηγάζει από τα βουνά Ξηροβούνι και Δίρφυς, διασχίζει την κεντρική Εύβοια και σχηματίζει ένα εκτεταμένο δέλτα (Ληλάντιο Πεδίο) που εκβάλλει στον Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο. Ο ποταμός χαρακτηρίζεται από περιοδική ροή και πολλές φορές δεν εμφανίζει ροή κατά τους θερμούς μήνες του έτους. 

Επιγραμματικά: 

• Περιοχή μελέτης: Εύβοια (το 2ο μεγαλύτερο ελληνικό νησί)  

• Μέγεθος νησιού: ~3700 km2  

• Μήκος ποταμού Λήλαντα: 34 km  

• Μήκος παραποτάμων: > 170 km  

• Πηγάζει από τα βουνά Δίρφυς και Ξηροβούνι στη ΒΑ Εύβοια  

• Σχηματίζει ένα εκτεταμένο δέλτα (Ληλάντιο Πεδίο) στον Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο

Στην περιοχή μελέτης έχουν σημειωθεί αλλελάλληλες πλημμύρες και πυρκαγιές κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Εξαιτίας των πολλών επεμβάσεων στην κοίτη του ποταμού Λήλαντα, καθώς και του υψηλού βαθμού αστικοποίησης (συμπεριλαμβανομένων των παράκτιων οικισμών στις εκβολές του ποταμού) στη λεκάνη απορροής, η περιοχή χαρακτηρίζεται από υψηλό κίνδυνο πλημμύρας, με πολλά πλημμυρικά φαινόμενα να έχουν σημειωθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων 25 ετών. Επιπλέον, η Εύβοια χαρακτηρίζεται από μεσογειακή βλάστηση (επιρρεπής στις πυρκαγιές), καθώς και από ξηρό και θυελλώδη καιρό κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, έχοντας έτσι υποστεί πολλές καταστροφικές πυρκαγιές τις τελευταίες δεκαετίες.  

Η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει στην αύξηση της έντασης και της συχνότητας εμφάνισης τόσο των πλημμυρικών φαινομένων, όσο και των πυρκαγιών. 

Μέχρι σήμερα, στην περιοχή μελέτης δεν έχουν υλοποιηθεί λύσεις βασισμένες στη φύση (Nature-based Solutions, NbS) για τον μετριασμό των προαναφερθέντων κλιματικών προκλήσεων. Οι δράσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στο παρελθόν επικεντρώνονται σε συμβατικά μέτρα για τη μείωση του κινδύνου πλημμύρας και πυρκαγιάς (όπως η τοποθέτηση συρματοκιβωτίων, αναχώματα και αντιπυρικές ζώνες) έναντι μέτρων πρόληψης. Παράλληλα, έχουν πραγματοποιηθεί επισκευές σε έργα υποδομών (γέφυρες, δρόμοι κλπ) μετά από μεγάλα πλημμυρικά φαινόμενα. 

Για τη μελέτη των μέτρων μείωσης του πλημμυρικού κινδύνου στην περιοχή μελέτης, σχεδιάζεται η κατασκευή τουλάχιστον 50 παραδοσιακών λίθινων αναβαθμών στο DS#1, σε έναν εφήμερο παραπόταμο του ποταμού Λήλαντα. Παρόμοιοι αναβαθμοί κατασκευάζονται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στις μεσογειακές περιοχές για τη συλλογή νερού για άρδευση και άλλους σκοπούς σε μικρή κλίμακα. Στην παρούσα μελέτη, θα διερευνήσουμε τον αντίκτυπο των αναβαθμών στη μείωση του πλημμυρικού κινδύνου, αλλά και στην αύξηση της διήθησης του νερού, εμπλουτίζοντας έτσι τον υπόγειο υδροφορέα. Επιπλέον, οι αναβαθμοί έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν μικρές “οάσεις”, οδηγώντας πιθανώς στην αύξηση της βιοποικιλότητας.  

Για τον έλεγχο του κινδύνου πυρκαγιάς, οι δράσεις που θα πραγματοποιηθούν στα πλαίσια του NATALIE είναι η προδιαγεγραμμένη καύση για τη διαχείριση της δασικής καύσιμης ύλης και ο σχεδιασμός ενός αντιπυρικού σχεδίου. Οι δράσεις αυτές έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τον κίνδυνο πυρκαγιάς στην περιοχή μελέτης. 

Τέλος, πρόκειται να προσδιοριστούν οι κατάλληλες περιοχές για την επέκταση των NbS στο κυρίως τμήμα του Λήλαντα, μέσω μίας ενδελεχούς συμμετοχικής διαδικασίας με τους τοπικούς φορείς. 

Οι λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS) που θα μελετηθούν είναι: 

• Αποκατάσταση του ποταμού  

• Αποκατάσταση παρόχθιων δασών  

• Αποκατάσταση και διαχείριση πλημμυρικών πεδίων  

• Αποκατάσταση και διαχείριση υγροτόπων  

• Παραδοσιακοί λίθινοι αναβαθμοί στους παραποτάμους του Λήλαντα (σε ορεινές περιοχές) 

• Διαχείριση δασών 

ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 

Το πρόγραμμα αποτελεί μια πιλοτική μελέτη για την υλοποίηση λύσεων βασισμένων στη φύση στο Ληλάντιο Πεδίο, μία περιοχή που έχει υποστεί πλημμύρες και πυρκαγιές σε ευρεία κλίμακα τις τελευταίες δεκαετίες. Στόχος μας είναι να κατανοήσουμε πώς αυτές οι δράσεις μικρής κλίμακας μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο πλημμύρας και πυρκαγιάς στην περιοχή μελέτης, και αργότερα να σχεδιάσουμε ένα ευρύτερης κλίμακας ολιστικό σχέδιο NbS σε επίπεδο λεκάνης απορροής. 

ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 

Οι πιλοτικές δράσεις που θα εφαρμόσουμε θα αποτελέσουν παράδειγμα για την επέκταση των NbS από το επίπεδο της περιοχής μελέτης στο επίπεδο της λεκάνης απορροής. Οι εργασίες του έκτου πακέτου εργασίας, οι οποίες σχετίζονται με την επένδυση σε λύσεις βασισμένες στη φύση, πρόκειται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επέκταση των προτεινόμενων μέτρων σε ευρύτερη κλίμακα, καθώς θα χαρτογραφήσουν όλους τους πιθανούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς και θα προσπαθήσουν να ωριμάσουν τις οικονομικές προϋποθέσεις για την υλοποίηση ευρύτερων δράσεων.